Kalkınma Yolu Projesi; Yol ve Medeniyet

21 Mart'ta Basra’dan Türkiye sınırına uzanan kara ve demiryolu ulaştırma koridoru inşasına yönelik ‘Kalkınma Yolu’ projesi ilan edildi. Ankara Bildirisi’ ile bu hedef doğrultusunda ortak çalışma iradesi gösterildi. Sadece Türkiye ile Irak için değil, tüm bölge için stratejik önemi yüksek bir proje olarak ifade edildi.

Proje ile Basra’dan Türkiye sınırına uzanan kara ve demir yolu ulaştırma koridoru inşası hedefleniyor. Avrupa'dan körfeze değin geliştirilecek ikili ticaretin yanı sıra Irak'ın su sorununa değiniliyor. Projenin "Yeni İpek Yolu" olma potansiyeline vurgu yapılıyor.

YENİ İPEK YOLU POTANSİYELİ: YOL VE MEDENİYET REKABETİ

Xi Jinping’in Kazakistan'da 2013 yılı sonlarında ilan ettiği Kuşak ve Yol Girişimi Avrasya Kara Köprüsü konseptiyle; Çin’in doğu kıyılarından başlayarak Moğolistan, Rusya, Merkez ve GüneyKuzey Asya, Sahra altı Hindistan’ı birbirine bağlayan koridorlarla Avrupa’ya bağlama fikri olarak ileri sürüldü. Fakat bu tarihten daha önce ABD’nin benzer bir İpek Yolu projesi bulunuyordu. Putin’in 2011 yılında Belarus, Rusya ve Kazakistan’ın dâhil olduğu Avrasya Ekonomik Birliği fikrini açıklamasının hemen ardından Hillary Clinton aynı yıl Merkez ve Güney Asya’yı birbirine benzer bir stratejiyle bağlayacak Yeni İpek Yolu projesini gündeme getirdi.

Türkiye’nin daha eski bir tarihte; 2008 yılında Antalya’da gündeme getirdiği Kervansaray Projesi olarak da bilinen İpek Yolu girişimi bulunuyordu.

Geçen sürede projeye dahil olan ülkelerde altı trilyon dolardan fazla yatırım yapıldı, 900 milyar dolar doğrudan yerel yatırım yürütüldü. Proje maliyeti 900 milyar dolar olarak açıklansa da tamamının bitmesi için sekiz trilyon dolar gibi astronomik bir rakam ifade edildi. Çin tarafından 82 adet sanayi bölgesi kuruldu, ev sahibi ülkeler iki milyar dolardan fazla vergi geliri elde etti ve 300.000 yeni istihdam alanı üretildi. Proje 60’tan fazla ülkeyi, dört milyardan fazla insanı doğrudan ya da dolaylı olarak etkiledi. Afrika ve Asya'da yürütülen altyapı projeleri el konulan havalimanları ( Sri Lanka ) ABD- Çin arasında ticaret savaşlarının bel kemiğini oluşturdu. Borç tuzağı tartışmalarıyla Çin'in ABD'nin II. Dünya Savaşının ardından uyguladığı Marshall planının benzerini uyguladığı ileri sürüldü. Geçen süre zarfında Çin Avrupa'da liman işletmeleri de dahil bir çok agresif yatırım yürüttü. Alibaba gibi devlet destekli özel yatırım şirketleriyle yol ve dijitalleşmeyi birleştirdiği lojistik istila hareketi yönetti. Dijital ipek yolunda Afrika dahil bir çok kıtada veri merkezleri kuruldu.Türkiye de de benzer yatırımları bilinmektedir.

GECİKEN YANIT: BUİLD BACK BETTER VE GLOBAL GATEWAY PROJELERİ

Yeni ipek yolu projesine sistemik güçler tarafından yanıt gecikmedi. ABD tarafından Biden yönetiminde ilan edilen Build Back Better projesi gelişmiş ülkelerin kendi kuşak ve yol projelerini geliştirmesi gerektiğini ilan etti. B3W'ye göre Çin'in ipek yolu projesinin dengelenmesinin tek yolu G-7 ülkelerinin kendi ipek yolu projelerini tasarlamasıydı. Ayrıca proje kapsamında ABD'nin eskimiş ulaşım alt yapısının yenilenmesi ve yenilenme için finansman modelleri tartışıldı.

Avrupa Birliği'nin Global Gateway projesi de tasarlanan bu çerçevenin ardından ortaya atıldı. Projeye göre Avrupa ülkeleri Afrika ve az gelişmiş kıta ülkelerinde altyapı yatırımları yürütmeli, okyanus aşırı politikalarını yeniden tasarlamalıydı. Buna göre Afrika ve Avrupa'yı birbirine bağlayacak okyanus altı fiber optik kablo projeleri tasarlandı. Özellikle Sahra altı Afrika'da ki Çin'in dijital yatırımları açıkça stratejik tehdit ilan edildi.

YOL VE MEDENİYET REKABETİ: D-8 PROJESİNİN POTANSİYELİ

Küreselleşme yarışı gelişmiş ülkelerin medeniyet tasavvurunu kendi yol ve kendi ulaşımıyla ihraç ettiği yeni bir hal alırken, Türkiye'nin Afro Avrasya'ya sunduğu ilk girişimi olan D-8 Projesi bu rekabette önemli bir potansiyeli barındırıyor. Türk Devletleri Teşkilatı ve D-8'in birbirini tamamlayıcı yönü yeniden değerlendirilmeli. Türkiye'nin son yıllardaki belki de en güçlü yönlerinden ulaşım yatırımlarının sınır ötesi projelerle desteklenmesi ve ihraç edilmesi için özellikle DİJİTAL İPEK YOLU yatırımları göz önünde bulundurularak D-8 projesinin güncellenmesi kalkınma yolu hamlesinin devamında önemli bir adım olacaktır. Nitekim ABD'nin B3W projesiyle eskiyen ulaşım altyapısını yenileme ve ihraç etme tasarısı, Avrupa'nın okyanus altı fiber kablolar aracılığıyla küresel geçit tasarısı bu savı destekler nitelikte.